قرارداد اختیار معامله: اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی موضوع قرارداد را به قیمت اعمال معامله کند. خریدار اوراق می‌تواند در زمان یا زمان های معینی در آینده طبق مشخصات قرارداد، قرارداد را اعمال کند. فروشندۀ اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت می‌کند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد می‌شود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند.
هر یک از خریدار و فروشنده می‌توانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آنها خواهد بود. اوراق اختیار معامله می‌تواند به صورت اختیار فروش یا خرید باشد؛
قرارداد اختیار معامله چه تفاوت و تشابهی با قرارداد آتی دارد؟
قراردادهای آتی و اختیار معامله ، با توجه به اینکه هر دو نوعی اهرم برای سفته¬بازان ایجاد می¬کنند، ابزارهای مشــابهی به شمار می¬روند. تفاوت مهمی که بین این دو ابزار وجود دارد، این اســت که در قراردادهای آتی زیان بالقوه ســفته¬باز در مقایســه با سود احتمالی آن بیشتر اســت. اما در اختیار معامله بدون توجه به اینکه میزان کاهش قیمت دارایی پایه چقدر اســت، ضرر خریدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختی برای خرید اختیار می¬ باشد. ثانیاً در قرارداد آتی طرفین متعهد به اجرای قرارداد هستند اما در قرارداد اختیار معامله ، یک طرف متعهد و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرای قرارداد می¬باشد.
مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟
1- اهرم مالی
قرارداد های اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری – قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار(دریافت شده توسط فروشنده) – چند برابر باشد.
برای روشن شدن موضوع مثالی را مطرح می کنیم:
فرض کنید سرمایه¬ گذار با پرداخت 5،000 ریال اختیار خرید، 10،000 سهم شرکت ایران¬خودرو با قیمت توافقی3،300 ریال با سررسید شش ماهه خریداری می¬کند. با رشد گروه خودرویی فرض کنید قیمت هر سهم ایران¬خودرو در سررسید به 4،000 ریال رسیده¬است. در این صورت خریدار اختیار با اعمال اختیار خود مبلغ 7000000= (10،000* (3300-4،000) ریال سود در مقابل پرداخت5،000 ریال دریافت می¬کند و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ 5،000 ریال متحمل زیان 000،000، 7 ریالی می¬شود.
2- کاهش ریسک:
با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه، ریسک بالقوه سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد و زیان معامله محدود به هزینه‌ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می‌شود. در واقع از قرارداد های اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می‌شود که به سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد.
3- کسب درآمد:
سرمایه‌گذار می‌تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند. فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه‌گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد، یکی از ساده‌ترین راهبرد¬های معاملاتی است.
4-کسب سود از نوسان قیمت سهم:
با استفاده از اختیار معامله، شخص می‌تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه، از نوسان قیمت آن منتفع شود.
5-استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی:
معامله قراردادهای اختیار معامله به سرمایه‌گذار امکان می‌دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی‌مانده تا سررسید، تصمیم مناسب را اتخاذ نماید.
6- متنوع¬ سازی سبد سرمایه گذاری:
وجود اختیار معامله در سبد سرمایه‌گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه، امکان متنوع‌سازی سبد را به سرمایه‌گذار می‌دهد.
منظور از موقعیت باز در یک قرارداد اختیار معامله چیست؟
خالص موقعیت های مشتری در هر نماد معاملاتی است که می‌تواند خرید یا فروش باشد. موقعیت باز خرید، نشان‌دهندۀ تداوم امکان استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله و موقعیت باز فروش، نشان‌دهندۀ تداوم تعهد موضوع قرارداد اختیار معامله است.
انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار کدام هستند؟
به طورکلی دو نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد:
• قرارداد اختیار خرید، این قرارداد به دارندة آن، این حق را می¬دهد تا دارایی را در تاریخ معینی و با قیمت مشخصی خریداری نماید.
• قرارداد اختیار فروش، این قرارداد به دارندة آن، حق فروش یک دارایی در تاریخ معین و با قیمت مشخص را می¬دهد.
انواع قرارداد اختیار معامله از نظر وضعیت سود یا زیان کدامند؟
1- قرارداد اختیار معاملۀ بی‌تفاوت: At-The-Money (ATM)
قرارداد اختیار معامله‌ای است که قیمت اعمال آن با قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی برابر است.
2- قرارداد اختیار معاملۀ در زیان: Out-of-The-Money (OTM)
در مورد قرارداد اختیار معاملۀ فروش، به هر قرارداد اختیار معاملۀ که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معاملۀ خرید، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است، گفته می‌شود.
3- قرارداد اختیار معاملۀ در سود: In-The-Money (ITM)
در مورد قرارداد اختیار معاملۀ فروش، به هر قرارداد اختیار معاملۀ که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معاملۀ خرید، به هر قرارداد اختیار معاملۀ که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است، گفته می‌شود.
منظور از ارزش ذاتی و زمانی قرارداد اختیار معامله چیست؟
هر چه زمان انقضای اوراق اختیار معامله طولانی ¬تر باشد، شانس اینکه قیمت آن اوراق اختیار معامله افزایش یابد نیز بیشتر است. با این حال، هر چه به زمان انقضای اوراق اختیار معامله نزدیک می شویم، ارزش زمانی اوراق اختیار معامله به صفر کاهش می¬یابد.
معادله روبرو برای محاسبه ارزش ذاتی و زمانی اختیار خرید مورد استفاده قرار می‌گیرد: ارزش زمانی اختیار خرید – مبلغ اختیار خرید = ارزش ذاتی
نمودار بازدهی قراردادهای اختیار معامله به چه شکل می باشد؟
منظور از راهبرد در قرارداد اختیار معامله چیست؟
راهبرد عبارت است از خرید یا فروش هم¬زمان چند اختیار معامله با هم یا به همراه سهم پایه موضوع قرارداد جهت پوشش ریسک، سود ¬آوری بیشتر و یا متنوع کردن سبد سرمایه¬ گذاری.
مثال: راهبرد متقارن استرادل
از انواع مختلف راهبردها در معاملات اختیار معامله، می ¬توان به راهبردهای ترکیبی متقارن اشاره کرد که شــامل ترکیب¬ های مختلــف هر دو قرارداد اختیار خریــد و قرارداد اختیار فروش صادره بر یک ســهام خاص اســت. از متداول¬تریــن راهبردهای ترکیبی متقارن، راهبرد «اســترادل» اســت. این راهبرد، بر دو نوع است : « استرادل خرید » و « استرادل فروش » است.
استرادل خرید: خرید قــرارداد اختیــار خرید و قرارداد اختیــار فروش یک دارایی را با قیمــت توافقی و تاریخ انقضای یکسان را در بر می¬گیرد. به طور کلی راهبرد استرادل، طبیعی¬ ترین و مناسب¬ترین راهبرد به هنگام پیش¬بینی نوسان شدید در قیمت¬ ها می¬باشد.
الگوی سود راهبرد استرادل خرید در نمودار زیر نشان داده شده¬است. اســترادل فروش، عکس موقعیت نمودار زیر می¬باشــد. قیمت توافقی را با K نشان می¬دهیم.
اگر قیمت دارایی در تاریخ انقضا، به قیمت توافقی قراردادها نزدیک باشــد، راهبرد متقارن به زیان منجر می¬شود. اگر قیمت دارایی، نوسان شدیدی در اطراف قیمت توافقی (کاهش یا افزایش) داشته باشــد، سرمایه¬گذار سود قابل ¬توجهی به¬ دست می¬آورد. بازدهی راهبرد استرادل در جدول زیر محاسبه شده است:
راهبرد استرادل زمانی مناسب است که سرمایه¬ گذار انتظار دارد قیمت دارایی نوسان زیادی داشــته باشد، اما جهت نوسان (کاهش یا افزایش) را نمی ¬داند. سرمایه¬ گذاری را در نظر بگیرید که پیش¬بینی می¬کند قیمت یک دارایی که در حال حاضر ۶۹ ریال اســت، در ســه ماه بعد با نوســان زیادی مواجه خواهد شد. سرمایه ¬گذار با خرید یک قرارداد اختیار خرید و یـک قـرارداد اختیـار فروش با قیمـت توافقـی ۷۰ ریال و با تاریـخ انقضـای سه ماه بعـد، از راهبرد استرادل استفاده می¬کند. فرض کنید هزینه قرارداد اختیار خرید ۴ ریال و هزینه قرارداد اختیار فروش ۳ ریال باشد؛ بنابراین سرمایه¬ گذاری اولیه مورد نیاز ۷ ریال اســت. اگر در تاریخ انقضا، قیمت دارایی در ۶۹ ریال ثابت مانده باشــد، هزینه این راهبرد ۶ ریال اســت، چون قرارداد اختیار خرید بی¬ارزش اســت ولی قرارداد اختیار فروش یک ریال ارزش دارد و این یک ریال از هزینه اولیه کم می¬شــود. اگر قیمت دارایی به ۷۰ ریال افزایش یابد، زیان راهبرد ۷ ریال اســت. این حداکثر زیانی اســت که متوجه سرمایه ¬گـذار اســـت. اگر قیمـت بـه ۹۰ ریال افزایـش یابـد، ســود سرمایه¬گـذار ۱۳ ریال و اگر قیمـت بـه ۵۵ ریال کاهـش یابـد، ســـود او ۸ ریال اســـت.
راهبرد استرادل فروش: از طریق فــروش اختیار خرید و اختیار فروش با قیمت توافقی و تاریخ انقضای یکســان صورت می¬گیرد. البته این راهبرد دارای ریســک بالایی می¬باشــد. چنانچه قیمت ســهام در تاریخ انقضا، نزدیک قیمت توافقی باشد، منجر به سودآوری قابل توجهی می¬گردد. لیکن چنانچه این دو قیمت با هم تفاوت زیادی داشته باشند، مقدار زیان نامحدود خواهد بود.
اختیار معامله سهام چیست؟
این اختیار معامله، روی سهام بسته می‌شود و به خریدار امکان خرید و یا فروش تعدادی معین سهم را در زمان معین و به قیمت مشخص می‌دهد.
منظور از موقعیت های هم جهت در یک قرارداد اختیار معامله چیست؟
موقعیت‌های باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید و موقعیت‌های باز خرید قرارداد اختیار معامله فروش یا موقعیت‌های باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ خرید و موقعیت‌های باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش در قرارداد اختیار معامله است.
منظور از گروه اختیار معامله و کلاس اختیار معامله چیست؟
گروه اختیار معامله: همۀ قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش مبتنی بر یک سهم پایه است.
کلاس اختیار معامله: مجموعۀ قراردادهای اختیار معاملۀ یک گروه اختیار معامله که از یک نوع (خرید یا فروش) هستند. (ادامه در مطلب بعدی)