قرارداد اختیار معامله (قسمت دوم)

6-سبک اعمال و زمان¬بندی فرایند اعمال: یکی از روش‌های مختلف اعمال است که تعیین‌کنندۀ مواعد زمانی مجاز اعمال می‌باشد و می¬تواند بصورت امریکایی یا اروپایی تعریف شود.

7-فاصلۀ قیمت اعمال: فاصلۀ بین قیمت اعمال نمادهای معاملاتی یک زیرگروه هم‌ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین می‌شود؛

8-وجه تضمین:  وجهی است که برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت می‌شود.

9-وجه تضمین اضافی: میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت‌های باز و براساس ضوابط وجه تضمین تعیین می‌شود.

10-وجه تضمین اولیه : وجه تضمینی که برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز فروش، متناسب با موقعیت‌های باز (اعم از خرید و فروش) و براساس ضوابط وجه تضمین، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت می‌شود؛

11-وجه تضمین جبرانی : وجه تضمینی که پس از دریافت اخطاریۀ افزایش وجه تضمین، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود.

12-وجه تضمین لازم : وجه تضمینی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت‌های باز (اعم از خرید و فروش) و براساس ضوابط وجه تضمین، تعیین می‌شود. اگر وجه تضمین پرداخت شده از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد.

13-کارمزد معامله: کارمزدی که در قبال انجام معاملة قرارداد اختیار معامله از مشتری اخذ می‌شود.

14-کارمزد اعمال : کارمزدی که از طرفین قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت می‌شود.

• نکته : در دوره سه ماهه اول آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله، کارمزد این ارکان برابر صفر در نظر گرفته شده است.

15-زمان سررسید: تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله منقضی می‌شود.

16-دورۀ معاملاتی: فاصلۀ بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله است.

17-خسارت: مبلغی است که به عنوان وجه التزام بابت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت‌های باز متناسب با موقعیت‌های ایشان براساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد اخذ می‌شود.

18-سقف سفارش: حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش است.

• نحوه ورود به یک قرارداد اختیار معامله چگونه است؟

نحوه ورود به یک قرارداد اختیار معامله بستگی به پیش¬بینی سرمایه¬ گذار و هدف وی از اتخاذ موقعیت در بازار قرارداد اختیار معامله می¬باشد. اگر مشتری سهم پایه قرارداد را در سبد  دارایی خود داشته باشد، در این صورت با اتخاذ موقعیت  خرید اختیار فروش می¬تواند سهم خود را در مقابل نوسانات قیمتی پوشش دهد و اگر مشتری افزایش قیمت سهام را پیش¬بینی کند می¬تواند با خرید اختیار خرید و اعمال آن در سررسید به کسب سود بپردازد. همچنین با پیش¬بینی کاهش قیمت سهم پایه در آینده می¬تواند اقدام به فروش اختیار خرید نماید و با پیش¬بینی افزایش قیمت سهم پایه می¬تواند نسبت به فروش اختیار فروش اقدام کند.

فرض کنید سرمایه گذار اختیار خرید 10,000 سهم شرکت ایران خودرو را به قیمت توافقی 3,000ریال با سررسید شش ماه بعد خریداری می¬کند و در ازای خرید این اختیار مبلغ 700ریال به فروشنده اختیار می¬پردازد. اگر در سررسید قیمت هر سهم ایران خودرو کمتر یا مساوی با قیمت توافقی باشد عملاً خریدار اختیار خود را اجرا نمی¬کند و خالص زیان خریدار مساوی با مبلغ پرداخت شده بابت خرید اختیار می باشد.

• مشتری چگونه قرارداد اختیار خود را اعمال می کند؟

مشتری با ارائه درخواست اعمال خود به کارگزار و اعلام نوع تسویه، آمادگی خود را جهت اعمال اختیار اعلام می¬دارد. کارگزار نیز مراتب درخواست مشتری را به شرکت سپرده¬گذاری مرکزی جهت تسویه و پایاپای  اعلام می کند.

• منظور از اعلام نوع تسویه در قراداد اختیار معامله چیست؟
  

فرآیندی که در آن، دارندگان موقعیت باز خرید نوع تسویه خود را صرفاً فیزیکی اعلام کرده یا موافقت خود را برای تسویه صرفاً نقدی، یا اول تسویه نقدی بعد فیزیکی اعلام می¬کنند. همچنین دارندگان موقعیت باز فروش موافقت خود را برای اول تسویه نقدی بعد فیزیکی اعلام می¬نمایند. در غیر اینصورت نوع تسویه این دسته از دارندگان موقعیت باز فروش بصورت صرفا فیزیکی خواهد بود.

لازم به ذکر است اعلام موافقت با تسویه نقدی به معنای اجرای نهایی این نوع تسویه نیست و اتاق پایاپای بسته به اعلام سایر مشتریان، نوع تسویه را تعیین کرده و به اطلاع مشتریان می رساند.

منظور از تخصیص در قراردادهای اختیار معامله چیست؟

فرایندی است که طی آن اتاق پایاپای، دارندگان موقعیت‌های باز را برای انجام تعهدات مربوط به قراردادهای اختیار معاملۀ اعمال‌شده، تعیین می کند.

در مرحله اول، دارندگان موقعیت بازخرید براساس نوع تسویه اعلامی خود به صورت زیر مرتب می شوند:

1- صرفا نقدی

2- اول نقدی بعد فیزیکی

3- صرفا فیزیکی

سپس دارندگان موقعیت باز فروش براساس نوع تسویه اعلامی خود به صورت زیر مرتب می شوند:

1- اول نقدی بعد فیزیکی

2-صرفا فیزیکی

در مرحله دوم طرفین معامله متناسب با نوع تسویه مقابل یکدیگر قرار می¬گیرند که شامل سه بخش است:

بخش اول : دارندگان موقعیت باز خریدی که نوع تسویه آنها بصورت نقدی است با گروه اول از دارندگان موقعیت باز فروش( نوع تسویه آنها اول نقدی بعد فیزیکی است) تسویه می¬شوند. در صورت عدم وجود این گروه که به معنای آن است که تمامی فروشندگان نوع تسویه خود را صرفا فیزیکی اعلام کرده¬اند، تسویه¬ای انجام نمی شود.

بخش دوم: دارندگان موقعیت باز خرید که نوع تسویه آنها بصورت اول نقدی بعد فیزیکی است با دارندگان موقعیت باز فروش باقیمانده از بخش اول که نوع تسویه آنها بصورت اول نقدی بعد فیزیکی است و همچنین سایر فروشندگان که نوع تسویه آنها بصورت صرفا فیزیکی است، تسویه می شوند.

بخش سوم: در نهایت دارندگان موقعیت باز خریدی که نوع تسویه آنها بصورت صرفا فیزیکی است با دارندگان موقعیت باز فروش باقیمانده از بخش¬های اول و دوم، تسویه می¬شوند.

لازم به ذکر است که در زمان تخصیص، فرآیند تسویه تنها شامل مشخص شدن طرفین معامله است و تسویه نهایی صورت نمی¬گیرد. بلکه تسویه نهایی (چه نقدی چه فیزیکی) در دوره تحویل که در مشخصات قرارداد است، انجام می شود.

(( همچنین نوع تسویه نهایی توسط اتاق پایاپای تعیین و به کارگزاران مربوطه اعلام می شود)).

در خصوص دارندگان موقعیت باز خریدی که نوع تسویه خود را اول نقدی بعد فیزیکی اعلام کرده اند، ممکن است پس از فرآیند تخصیص و مشخص شدن طرفین معامله، امکان انجام تسویه نقدی برای آنها وجود نداشته باشد. چنانچه این گروه همچنان تمایل به تسویه فیزیکی داشته باشند، باید سهم پایه موضوع قرارداد را برای قراردادهای اختیار معامله فروش و  ارزش اعمال را برای قراردادهای اختیار معامله خرید، در حساب خود تامین کنند.

در نمودار زیر، فرآیند تخصیص بصورت خلاصه نمایش داده شده است

انواع روش¬های تخصیص در تسویه قرارداد اختیار معامله کدامند؟

1- روش تسهیم به نسبت: یکی از روش¬های تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده به نسبت تعداد موقعیت‌های باز فروش، بین دارندگان آن تسهیم می‌گردد.

2-روش تصادفی: یکی از روش¬های تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می‌یابد.

3- روش ردگیری موقعیت: یکی از روش¬های تخصیص است که براساس آن سابقۀ معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می‌یابد.

4- روش زمانی: یکی از روش¬های تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می‌یابد.

  در تسویه قراردادهای اختیار معامله مشتریان چه وجوهی را پرداخت می¬کنند؟

دارندگان موقعیت باز خرید اختیار خرید ، علاوه بر پرداخت قیمت اختیار و کارمزد معامله در طی دوره معاملاتی، در صورتی¬که وارد مرحله اعمال شوند و بخواهند سهام پایه موضوع قرارداد را از فروشنده اختیار بخرند بایستی علاوه بر پرداخت کارمزد اعمال وجه آن را نیز تامین نمایند.

دارندگان موقعیت باز خرید اختیار فروش ،  علاوه بر پرداخت قیمت اختیار و کارمزد معامله در طی دوره معاملاتی، در صورتی که وارد مرحله اعمال شوند و قصد فروش سهم پایه موضوع قراداد را به طرف مقابل داشته باشند، علاوه بر کارمزد اعمال بایستی مالیات متعلق به فروش سهم پایه را نیز پرداخت نمایند.

دارندگان موقعیت باز فروش اختیار خرید ، علاوه بر پرداخت وجه تضمین،کارمزد معامله و کارمزد اعمال، در صورتی که طرف مقابل قرارداد خود را اعمال نماید بایستی مالیات فروش سهم پایه به مشتری طرف مقابل را نیز پرداخت نماید.

دارندگان موقعیت باز فروش اختیار فروش ،  علاوه بر پرداخت وجه تضمین، کارمزد معامله و کارمزد اعمال در صورتی که طرف مقابل قرارداد خود را اعمال نماید بایستی ارزش سهم پایه موضوع قرارداد را به مشتری طرف مقابل پرداخت نماید.

• اقدامات شرکتی چه تأثیری بر روی قراردادهای اختیار معامله دارد؟ 
  

توقف و بازگشایی نماد معاملاتی قراردادهای اختیار معاملة به‌طور همزمان با توقف و بازگشایی سهم پایه در بازار نقدی و به یک روش انجام می‌شود. افزایش سرمایۀ ناشر سهم پایه منجر به تعدیل قیمت اعمال، اندازۀ قراردادهای اختیار معامله و سقف موقعیت‌های یک گروه اختیار معامله می‌شود. 

• قیمت¬ گذاری اختیار معامله اوراق بهادار
  

سه مدل برای محاسبه ارزش اختیار معامله اوراق بهادار وجود دارد. این سه مدل شامل مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهم، مدل توزیع دو جمله‌ای قیمت سهم و مدل توزیع نرمال لگاریتمی یا مدل بلک شولز می‌باشد. هر یک از این مدل‌ها دارای مفروضات جداگانه‌ای می‌باشند.

1-مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهام :

در این مدل ما دو فرض را می‌پذیریم. فرض اول آن است که سرمایه‌گذاران نسبت به ریسک بی‌تفاوت می‌باشند. فرض دوم این است که احتمال مساوی برای قیمت سهم بین دو حد در تاریخ انقضا وجود دارد. این روش ساده‌ترین روش محاسبه ارزش اختیار معامله اوراق بهادار می‌باشد. اگر فرض کنیم که سودی در طی سال پرداخت نمی‌شود و این اختیار بعد از یک سال منقضی می‌گردد در آن صورت توزیع احتمال برای قیمت سهم در پایان سال باوجود مفروضات بالا به شکل مستطیل خواهد بود و برای قیمت سهم بین حد بالا و پایین دارای احتمال مساوی می‌باشد.

تحت فرض بی‌تفاوتی سرمایه‌گذاران نسبت به ریسک، ارزش بازار سهم در ابتدای سال مساوی ارزش تنزیل یافته سهم در پایان سال بر مبنای نرخ بازده بدون ریسک می‌باشد. 

از آنجایی که ما فرض می‌کنیم توزیع احتمال قیمت سهم یکنواخت است پس ارزش سهم را به‌صورت زیر محاسبه می‌کنیم : 

2-  مدل توزیع دو جمله‌ای قیمت سهم

در این مدل مفروضات ما در رابطه با چگونگی توزیع قیمت سهم در پایان سال متفاوت می‌باشد. در اینجا بجای اینکه فرض کنیم توزیع احتمال قیمت سهم یکنواخت است، فرض می‌کنیم که در هر دوره دو نوع درصد تغییر ممکن در قیمت سهم وجود دارد. اگر اختیار معامله اوراق بهادار در پایان سال منقضی شود پس ممکن است دو قیمت در پایان سال وجود داشته باشد. البته دو نوع قیمت در پایان سال ممکن است غیرواقعی باشد. هنگامی که تعداد سال‌ها زیاد شود توزیع احتمال برای ارش نهایی سهم در پایان دوره n­ام دارای یک توزیع نرمال لگاریتمی می‌باشد. شاهدی وجود دارد که فرض لگاریتم نرمال برای قیمت پایان سال سهم منطقی می‌باشد.

فرض کنید که قیمت سهمى در حال حاضر ۲۰ دلار بوده و یقین داریم که پس از یک ماه دیگر قیمت آن ۲۲ دلار و یا ۱۸ دلار خواهد شد. اختیار خرید اروپائى را در نظر گیرید که طبق آن دارنده مى‌تواند سهم مورد بحث را ظرف مدت یک ماه به قیمت ۲۱ دلار خریدارى نماید. چنانچه قیمت سهم به ۲۲ دلار برسد، اختیار خرید مزبور به‌اندازه یک دلار ارزش خواهد داشت و چنانچه قیمت سهم مزبور به ۱۸ دلار تنزل یابد، اختیار معامله مزبور صفر دلار ارزش خواهد داشت.

دره‌اى را در نظر بگیرید که شامل α سهم از سهام مزبور براى موقعیت بلند (Long Position) و یک اختیار خرید براى موقعیت کوتاه (Short Position) مى‌باشد. ارزش پرتفوى مزبور ـ در صورتى‌که قیمت سهم افزایش یابد 22a-1-و در صورتى‌که قیمت سهم کاهش، یابد ۱۸α خواهد گردید. زمانى‌که α را برابر با ۲۵ بگیریم، هر دو مقدار مزبور برابر خواهند شد با:

بنابراین، به ازاء a = 0/25  بدره موردنظر بدون ریسک مى‌باشد. بدون توجه به آنچه که اتفاق مى‌افتد، ارزش بدره مزبور یا بهتر بگوییم موقعیت اتخاذشده برابر با 5/4  دلار در یک ماه خواهد بود. ارزش جارى پرتفوی، در حالتى که  a = 0/25باشد، برابر با

خواهد بود. در رابطه فوق‌الذکر f را به‌عنوان قیمت جارى اختیار معامله در نظر گرفته‌ایم. نکته دیگر آنکه بهره بدون ریسک در حالت عدم وجود فرصت‌هاى آربیتراژ مى‌باید نرخ بازده بدون ریسک را براى دارنده آن به ارمغان آورد. فرض کنید نرخ بهره بدون ریسک در ماه برابر با یک در صد (که ماهیانه نیز مرکب مى‌شود) باشد. بدین ترتیب، خواهیم داشت

این امر بدان معنی است که قیمت جارى اختیار معامله ۵۴۴/۰ دلار است

• مدل Black-Scholes

مدل Black-Scholes اولین مدل رایج استفاده شده برای قیمت گذاری آپشن است. این مدل برای محاسبه ارزش نظری آپشن¬های اروپایی European-Style از قیمت فعلی سهام، سود سهام مورد انتظار، قیمت انجام گزینه، نرخ بهره مورد انتظار، زمان انقضا استفاده می‌شود.

قیمت‌گذاری آپشن بسیار پیچیده است زیرا به عوامل مختلف بستگی دارد. این فرمول توسط سه اقتصاددان بزرگ، Fischer Black، Myron Scholes و Robert Merton توسعه داده شده است و شاید به‌عنوان بهترین مدل قیمت گذاری موجود در جهان شناخته شود. این فرمول در مقاله ۱۹۷۳ آن‌ها، به‌عنوان قیمت گذاری آپشن¬ها و بدهی‌های شرکت، منتشر شده در مجله Journal of Political Economy منتشر شده است. آقای Black درست دو سال قبل از آنکه Scholes و Merton جایزه‌ی نوبل اقتصاد را به دلیل یافتن روش جدید محاسبه‌ی ارزش مشتقات در سال ۱۹۹۷ را به دست آورند، فوت کرد.

فرض مدل Black-Scholes بر این است که:

 این آپشن از نوع اروپایی است و تنها در زمان انقضای آن قابل اجرا است. در مدت دوره‌ی زمانی این آپشن هیچ سود سهامی پرداخت نمی‌شود.

 -  بازارها کارآمد هستند (به‌عنوان مثال، حرکت‌های بازار نمی‌توان پیش‌بینی کرد).

-   هزینه‌ی معامله‌ای در هنگام خرید آپشن وجود ندارد.

-   نرخ ریسک‌پذیری و نوسان دارایی پایه شناخته شده و ثابت است.

 -  بازده دارایی‌های پایه به‌صورت نرمال توزیع می‌شود.

نکته: در حالی که مدل اصلی Black-Scholes اثرات سود سهام پرداخت شده در طول عمر آپشن را نادیده گرفت، این مدل اغلب برای تعیین سود سهام از طریق تعیین ارزش تاریخی سود سهام پیشین، سازگار است. لازم به ذکر است مدل Black-Scholes برای آپشن-های اروپایی مورداستفاده قرار می‌گیرد که می‌توان آن را تنها در روز انقضا مورداستفاده قرار داد.