تعریف معاملات برخط (Online Trading)
"معاملات برخط" به فعالیت‌هایی اطلاق میشود که در آن سرمایه گذاران به طور مستقیم سفارش‌های مبادله ی اوراق بهادار را از طریق کانال‌های ارتباطات الکترونیکی شامل اینترنت وارد می‌کنند. این فرآیند کاملا خودکار بوده و سفارشها بعد از انجام کنترلهای لازم در شرکت کارگزاری به صورت خودکار به سیستم معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران برای انجام معامله ارسال میشود. در معاملات برخط تمام عملیاتی که در روش سنتی و روش معاملات اینترتی اوراق بهادار به صورت دستی و با دخالت نیروی انسانی انجام می‌شد، کاملاً مکانیزه شده و همه ی امور با استفاده از بسترهای امن مخابراتی در کسری از ثانیه انجام میشود. با بکارگیری این فن‌آوری، سرمایه‌گذار بدون مراجعه به کارگزاری و بانک، می‌تواند سفارش‌های خرید و فروش اوراق بهادار را به سرعت انجام دهد.
سامانه ی معاملات برخط این امکان را برای بازار سرمایه فراهم میکند تا سرمایه‌گذاران بتوانند سفارش های خرید و فروش سهام خود را با سرعت بالا به سیستم معاملات بورس ارسال کنند. سرعت پردازش و ارسال در این معاملات به حدی بالاست که گویی مشتری پای سیستم معاملات است و سفارش خود را مستقیم به سامانه ی معاملات وارد میکند. اما در پشت صحنه، با ایجاد هر سفارش، بررسی لازم برای احراز هویت مشتری، مانده حساب مشتری نزد کارگزاری و بانک و مانده سهام مشتری انجام میشود.
مقایسه روش‌های معمول خرید و فروش اوراق بهادار و معاملات اینترنتی با معاملات برخط:
در روش سنتی که تقریباً از زمان آغاز به کار بورس تهران مرسوم بوده است، سرمایه‌گذاران با مراجعه حضوری به شرکت‌های کارگزاری سفارش خرید یا فروش خود را با پر کردن فرم‌های کاغذی به کارگزار اعلام می‌کنند. البته پیش از این مشتری باید وجوه نقدی برای خرید اوراق بهادار را با مراجعه به بانک، به حساب کارگزاری واریز نماید و فیش واریزی را به رویت کارگزار برساند. همچنین امکان سفارش تلفنی برای بعضی از مشتریان وجود دارد اما با توجه به ریسک بالای سفارش‌های تلفنی، معمولاً این امکان در اختیار همه مشتریان در روش سنتی وجود ندارد.
در روش معاملات اینترنتی، سرمایه گذار از طریق اینترنت سفارش خرید و فروش را به کارگزاری اعلام می‌نماید. کارگزاری با دریافت سفارش و انجام کنترلهای لازم، سفارش را به صورت دستی وارد سیستم معاملاتی بورس می‌نماید. در معاملات اینترنتی، سرمایه‌گذار قراردادی با شرکت کارگزاری منعقد نموده و کد کاربری و کلمه عبور دریافت کند. با این ترتیب دیگر نیازی نیست که برای هر خرید یا فروش به شرکت کارگزاری مراجعه نماید. در خصوص پرداخت و دریافت وجه نیز با به صحنه آمدن حسابهای الکترونیک، این کار هر چند با تاخیر ولی به صورت غیر حضوری انجام میشود.
در معاملات برخط تمامی فعالیت‌های کارگزاری برای بررسی سفارش‌های سرمایه گذار و ارسال آن به بورس نیز مکانیزه شده است. در این روش سرمایه گذار در کسری از ثانیه داده‌های بازار شامل قیمت و حجم اوراق بهادار را دریافت نموده و از زمان کلیک کردن دکمه ارسال سفارش، سفارش او بعد از انجام کنترلهای لازم در کارگزاری در کسری از ثانیه در سیستم معاملاتی بورس ثبت میشود.
مزایای معاملات برخط:
1 - مشتری مطمئن است که سفارش او دقیقاً در زمان مورد نظر وارد سیستم معاملات میشود.
2 - امکان اشتباه کردن کم میشود چون معامله برخط از ارتباط شفاهی با کارگزار در محیطی که اغلب بسیار شلوغ است، مبرا می‌باشد.
3 - مشتری اطلاعات برخط بازار شامل آخرین قیمت، عرضه و تقاضا و ... را دریافت میکند و مطمئن است این اطلاعات برخط بوده و هیچ تاخیری ندارد و افرادی زودتر از او به این اطلاعات دسترسی ندارد که این باعث بهبود فضای رقابتی میشود.
4 - مشتریان می‌توانند اطلاعات صورت‌حساب خود را در لحظه مشاهده نمایند.
5 - نیازی به حضور مشتریان در کارگزاری و امضاء سفارشات کتبی نیست.
6 - از آنجاییکه مسئولیت ارسال سفارش با خود مشتریان است، اختلافات احتمالی میان کارگزاری و مشتریان در خصوص زمان ورود سفارش و قیمت آن حذف میشود.
7 - به سبب اینکه مشتریان سفارشها را وارد می‌کنند، تعداد نقاط ورود سفارش به شدت نسبت به وضعیت فعلی (حدود 600 ایستگاه معاملاتی) افزایش می‌یابد.
8 - تصمیم‌گیری خریدار و فروشنده متاثر از اطلاعات و تحلیل خود آنهاست نه افراد معامله‌گر کارگزاری.
9 - چون تمام کنترلهای لازم قبل از ارسال سفارش به سیستم معاملات انجام میشود، ریسک انجام نشدن معامله در سیستم معاملات، بسیار کم میشود.
10 - به سبب دسترسی بهتر مشتریان به سیستم معاملات، سرمایه‌گذاری تسهیل شده و به همین دلیل فعالان جدید به بازار خواهند آمد و روز به روز توسعه بازار سرمایه کشور بهتر خواهد شد.
11 - ارسال و اصلاح سفارشات خرید و فروش در زمان مورد نظر مشتری در طول ساعات معاملات و از هر نقطه جغرافیائی وجود دارد.
چگونگی تامین وجه سفارشات خرید در معاملات برخط :
پرداخت الکترونیکی از طریق کارتهای عضو شتاب
مانده حساب بستانکار مشتری نزد کارگزاری آینده
اتصال به بانک و برداشت از حساب از طریق سامانه معاملات برخط