هركسي حداقل يكبار در زندگي نام اوراق بهادار را شنيده است. حتي افرادي كه هيچ علاقه يا توجهي به مسائل مالي هم ندارند حداقل يكبار يا نام آن را در اخبار تلويزيون و برنامه هاي اقتصادي شنيده اند، يا آن را در روزنامه و كتاب ها خوانده اند. آنچه واضح است اين است كه خيلي از افراد دانشي در مورد اوراق بهادار ندارند و خود را از اطلاعات مربوط به آن بي نياز مي دانند. اما از آنجا كه در سال هاي اخير بحث هاي مرتبط با بازار بورس و سهام به بحثي داغ و روزمره تبديل شده و تقريبا همه مردم در مورد آن صحبت مي كنند لازم است اطلاعات كافي در مورد اوراق بهادار داشته باشيم. مي پرسيد چرا؟ ارتباط اوراق بهادار و بورس چيست؟
انواع دارايي را بشناسيد!
هر چيزي كه در دنياي اقتصاد و حسابداري با عنوان دارايي شناخته مي شود در يكي از 2 دسته انواع دارايي قرار مي گيرد:
1. دارايي هاي مشهود: دارايي مشهود قابل لمس و قابل مشاهده است و جنبه فيزيكي دارد. اسكناس، مسكن، خودرو و … برخي از انواع دارايي هاي قابل مشهود هستند.
2. دارايي هاي نامشهود: در مقابل دارايي مشهود دارايي نامشهود قرار دارد كه جنبه فيزيكي ندارد و ممكن است قابل مشاهده نباشد، اما ارزشمند است. مانند: سرقفلي، برند، اوراق بهادار و …
كاربرد اوراق بهادار به عنوان يك دارايي مالي
اوراق بهادار با توجه به نوع آن، كاربردهاي مشخصي دارد. براي مثال در يك شركت كه در بورس سهام آن معامله مي شود، اوراق بهادار سهام نشان دهنده اين است كه فرد دارنده سهام به عنوان يك مالك چه موقعيتي دارد. بنابراين با توجه به انواع مختلف اوراق بهادار كاربرد آن ها نيز با يكديگر متفاوت است. بد نيست با انواع اوراق بهادار آشنا شويم.
انواع اوراق بهادار
به طور كلي اوراق بهادار به سه دسته اصلي تقسيم مي شود كه اين دسته ها هر كدام زير مجموعه هاي خود را نيز دارند.
1. اوراق صاحبان سهام
2. اوراق بدهي
3. اوراق مشتقه
- اوراق صاحبان سهام (حقوق صاحبان سهام) چيست؟
هرگاه شركتي سرمايه خود را به بخش هاي مساوي تقسيم كند و آن را به عنوان سهام شركت براي فروش بگذارد شما با خريد هر سهم از اين مجموعه سهام، سهامدار آن شركت خواهيد شد. به همان اندازه كه سهام يك شركت را خريده باشيد داراي حقوق صاحبان سهام هستيد و در شركت مورد نظر مالكيت خواهيد داشت. شما قانونا در آن شركت حقوق و حقوقي داريد.
انواع سهام :
سهام نيز خود به دسته هاي مختلفي تقسيم مي شوند و معيارهاي متفاوتي براي دسته بندي سهام وجود دارد:
سهام عادي يكي از متداول ترين انواع اوراق بهادار است. اين نوع سهام معمولا در بورس اوراق بهادار مورد معامله قرار مي گيرد و داراي دو نوع ارزش بازاري و ارزش اسمي است. ارزش اسمي سهام در ايران 100 تومان است، اما ارزش بازاري آن بر اساس ميزان عرضه و تقاضا مشخص مي شود. نكته مهم و قابل توجه در مورد سهام عادي اين است كه بابت خريد سهام عادي سود ثابت كسب نمي كنيد.
2- اوراق بدهي چيست؟
اوراق بدهي يا همان اوراق قرضه راهي براي تامين مالي پروژه هاي در دست اجراست. نبود منابع مالي كافي مشكلي است كه بسياري از پروژه ها ممكن است با آن روبرو شوند. اين روش به دليل اينكه روشي ساده در تامين مالي محسوب مي شود و هزينه بسيار كمي نسبت به روش هاي ديگر تامين مالي دارد اهميت زيادي دارد. اوراق بدهي در واقع نوعي از اوراق بهادار هستند.
اوراق بدهي نيز خود به 2 دسته: اوراق بدهي دولتي و اوراق بدهي شركتي تقسيم مي شوند كه هر كدام جزئيات مربوط به خود را دارند.
اوراق مشاركت
اوراق بدهي در دو دسته اوراق بدهي دولتي و اوراق بدهي شركتي انواع مختلفي از اوراق بدهي را جاي داده است. اوراق صكوك شركتي، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتي، اوراق استصناع، گواهي سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازي استاندارد و اوراق بهادار وثيقه اي برخي از اين انواع اوراق بدهي هستند كه به صورتي شركتي يا دولتي توزيع مي شوند، اما مهمترين اوراق بدهي اوراق مشاركت دولتي و شركتي است. همانطور كه مي توان از نام اين اوراق حدس زد، سرمايه گذاران با خريد اين طرح در آن شراكت مي كنند.
3- اوراق مشتقه چيست؟
مهمترين خصيصه اوراق مشتقه اين است كه اين دارايي به خودي خود ارزشي ندارد و ارزش آن با دارايي و كالاي فيزيكي مورد معامله مشخص مي شود. براي مثال اگر قصد عقد قراردادي در مورد كالايي داشته باشيد، قرارداد ميان شما و فروشنده همان اوراق مشتقه است. در واقع بهاي اين قرارداد و قيمت آن نيز بر اساس قيمتي كه براي كالاي مورد معامله تعيين شده مشخص مي شود.
اوراق مشتقه نيز به 4 دسته مختلف تقسيم مي شوند:
1. قرارداد سلف
2. قرارداد آتي
3. قرارداد اختيار معامله
4. قرارداد معاوضه