مرداد سال ۱۳۹۹ بود كه عده‌ي زيادي از مردم، پس از دوران طلايي بورس و رشد شارپ شاخص كل به يك‌باره خود را گرفتار صف‌هاي سنگين عرضه‌ي سهام بنيادي و غير بنيادي مي‌ديدند. احتمالا اين تيتري است كه تا سال‌هاي سال، مدرسان و فعالان بازار سرمايه از آن استفاده خواهند كرد. شكست‌ها هچقدر هم سنگين، زماني براي انسان تجربه خواهند شد و از ضررهاي سنگين‌تر بعدي جلوگيري خواهند كرد، كه به خوبي گذشته را به‌ياد داشته باشيم و با بررسي شرايط حال و استفاده از ابزار دقيق، حتي تا حدي آينده را نيز پيش‌بيني كنيم.
بعد از اتفاقي كه از مرداد امسال شروع شد و تا اوايل آذرماه امسال ادامه‌دار بود، عده زيادي از مردم به اين مهم پي بردند كه بازار سرمايه روي ديگري هم دارد كه مي‌تواند بسيار خشن و بي‌رحم هم باشد. در واقع آن روي ديگر سكه به سهامداران تازه‌وارد آموخت، كه اگر قصد سرمايه‌گذاري در بازار را دارند، ملزم به فراگيري آموزش كافي و يا تكيه و اعتماد به افراد يا شركت‌هاي لايق در بازار سرمايه هستند.
به عبارت ديگر براي اداره سبد سهام، افراد يا به دانسته‌ها و آگاهي خود تكيه مي‌كنند و يا كار را، در ازاي پرداختن كارمزدي توافق شده، به فرد سبدگردان حقوقي و يا شركت‌هاي سبدگردان حقوقي مي‌سپارند.
تاريخچه شركت‌هاي سبدگرداني
در آذرماه سال ۱۳۸۴ با تصويب قانون بازار بورس و اوراق بهادار، فعاليت شركت‌هاي سبدگردان در ايران به صورت رسمي و قانوني آغاز شد. اولين شركت سبدگردان در سال ۱۳۹۰ تاسيس شد اما امروزه ده‌ها شركت سبد گردان، با شيوه‌هاي مختلف، در بازار سرمايه فعاليت مي‌كنند. سبدگرداني در واقع تصميم به فروش، نگهداري يا خريد اوراق بهادار به نام سرمايه گذار معين، در قالب قراردادي مشخص، به منظور كسب انتفاع براي سرمايه گذار، تعريف مي‌شود.
سبد گرداني و سرمايه‌گذاري در آن چه مشكلاتي دارد
امروزه با وجود تمامي تلاش‌هاي شركت سپرده‌گذاري مركزي و سازمان بورس، شركت‌هاي سبدگرداني به نوبه خود دچار مشكلاتي هستند. در گذشته بايد تمامي قراردادهاي سبدگرداني به سپرده‌گذاري رفته و تاييد ميشد و پس از تاييد مجددا به سبدگرداني برمي‌گشت و ادامه پروسه‌ها از سر گرفته ميشد اما در حال حاضر با وجود اينكه تعداد فرآيندهاي آغاز فعاليت سبدگرداني اختصاصي كمتر شده است، اما طول دوره فرآيندهاي رفت و برگشت قراردادها و مدارك طولاني‌تر از گذشته شده، چرا كه به احتمال زياد به علت افزايش تعداد قراردادها و نبود ظرفيت پاسخگويي در نهادهاي ناظر، فرآيند بيشتر به طول مي‌انجامد.
اين فرآيندهاي الزامي با توجه دغدغه‌هاي سازمان بورس و سپرده‌گذاري مركزي، در جهت حمايت از حقوق سهامداران در نظر گرفته شده است. با اين حال اين فرآيندهاي طولاني، مشكلاتي را در عمليات شركت‌هاي سبدگردان به وجود آورده است.
ديگر الزامي كه سازمان بورس به شركت‌هاي سبدگرداني تحميل مي‌كند اين است كه به ازاي هر ۵۰ ميليارد تومان شركت موظف است كه يك تحليلگر را به تيم اضافه كند و به ازاي هر ۱۰۰ ميليارد تومان بايد نيرو متخصص و داراي مدرك مدير سبد استخدام كند. چنين دستورالعملي دو مشكل عمده دارد. اول اينكه تعداد افراد با اين مدارك بسيار محدود مي باشد. دوم اينكه، در اقتصاد تورمي ما، قيمت‌ها به طور پيوسته افزايش پيدا مي كنند، قانوني گذاشته شده كه بر حسب ريال سقفي تعيين شده است. در واقع پس از گذشت مدت كوتاهي سقف هاي گذاشته شده، معناي خود را از دست مي‌دهد. مشابه دستوالعمل مصوب حدودا پانزده سال پيش براي كارگزاري‌ها كه كاركنان كارگزاري هر سال حداكثر مجاز به خريد و فروش سالانه ۲۵ ميليون تومان باشند. چنين دستورالعمل هايي كه اساسا قابليت رعايت ندارند، عملا فعالين بازار را هدايت مي كنند كه يا متخلف باشند يا پنهان كاري كنند.
تفاوت سبدگرداني با صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري
در سبدگرداني خود سرمايه‌گذار مستقيما مالك سهام و ساير اوراق بهادار محسوب مي‌شود. سبدگردان صرفا با وكالت از سرمايه‌گذار اقدام به خريد و فروش اوراق بهادار مي‌كند. بنابراين سرمايه گذار دقيقا و مستقيما از سبد سرمايه‌گذاري خود آگاه هست و دسترسي كامل به آن دارد. در حالي كه در صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري، فرد به صورت غير مستقيم مالك سهام و ساير اوراق خريداري شده توسط صندوق مي‌شود.
همانطور كه از تعريف سبدگرداني هم مشخص است، سبد گردان يك شخصيت حقيقي نيست؛ بلكه شخص حقوقي است. در حال حاضر علاوه بر برخي شركت‌هاي زير نظر كارگزاري‌ها كه مجوز سبدگرداني را از سازمان بورس و اوراق بهادار دريافت كرده‌اند، چند شركت سبدگرداني هم به صورت مستقل با اخذ مجوز از سازمان بورس، تاسيس شده‌اند كه سرمايه‌گذاران با مراجعه به آن‌ها مي‌توانند از خدمات سبدگرداني آن‌ها بهره‌مند شوند.
توصيه مهم ما به شما اين است كه از سپردن سرمايه خود، به اشخاص حقيقي و حقوقي كه از سازمان بورس مجوز ندارند خودداري كنيد. براي اطلاع از اسامي و شناخت شركت‌هاي داراي مجوز مي‌توانيد به پايگاه اينترنتي سازمان بورس و اوراق بهادار به نشاني www.seo.ir بخش نهادهاي عالي تحت نظارت مراجعه كنيد.
بر اساس مقررات، سبدگردان موظف است قبل از تشكيل سبد سرمايه گذاري براي هر شخصي، ميزان ريسك‌پذيري سرمايه گذار را ارزيابي، و سبد سرمايه‌گذاري متناسب با ريسك‌پذيري شخص تنظيم كند.
براي مثال سبدگردان براي فردي كه قدرت ريسك‌پذيري كمتري دارد عمدتا اوراق مشاركت و اوراق اجاره كه بازدهي ثابتي دارد خريداري مي‌كند؛ و مبلغ كمتري از سرمايه را به خريد سهام كه ريسك بيشتري دارد اختصاص مي‌دهد.
آيا سرمايه گذاري در شركت‌هاي سبدگرداني كار عاقلانه‌ايست؟
درآمد شركت‌هاي سبدگردان از كارمزدي است كه از سرمايه گذار مي‌گيرند و خود پولي را براي سرمايه گذاري در سهام استفاده نمي‌كنند. بنابراين هرچه ميزان سود سرمايه‌گذار بيشتر شود درآمد آن‌ها نيز با توجه به قراردادي كه با سرمايه‌گذار بسته‌اند بيشتر مي‌شود. اما بايد توجه داشت كه سازمان بورس ضرري را در اين رابطه جبران نخواهد كرد همچنان كه در سود سهامداران و سرمايه‌گذران نيز شريك نيست. معمولا شركت‌هاي سبدگردان نيز طبق عرف در ضرر سرمايه‌گذار سهيم نمي‌شوند. پس اگر قصد سرمايه گذاري در شركت‌هاي سبدگرداني را داريد، بايد به خوبي از ميزان ريسك‌پذيري خود باخبر باشيد، و آن را به‌طور كامل به نماينده‌هاي شركت يا فرد حقوقي مورد نظر انتقال دهيد.
معمولا اطرافيان ما از شكست‌ها و ضررهاي خود در اين بازار صحبتي به ميان نمي‌آورند؛ اما به محض انجام يك معامله‌ي موفق همه‌ي دوستان و آشنايان را مطلع و باخبر مي‌كنند. اعتماد كردن صرفا به گفته‌هاي ديگران، راه درستي براي پيدا كردن يك سبدگردان خوب نيست و ممكن است تبعات جبران‌ناپذيري را براي سرمايه‌گذار به همراه داشته باشد. پس اگر آگاهي و علم كافي يا حتي وقت مناسب براي مديريت سبد سهام خود را نداريد، حتما به خوبي و مفصل براي پيدا كردن يك شركت سبدگردان كاربلد و مجاز زمان بگذاريد.
سبدگرداني، سرمايه گذاري دربورس، مشكلات سبدگرداني، ريسك هاي سبدگرداني، سبدگرداني قانوني، آشنايي با سبدگرداني، سبدگرداني قانوني، قوانين سبدگرداني