هرکسی حداقل یکبار در زندگی نام اوراق بهادار را شنیده است. حتی افرادی که هیچ علاقه یا توجهی به مسائل مالی هم ندارند حداقل یکبار یا نام آن را در اخبار تلویزیون و برنامه های اقتصادی شنیده اند، یا آن را در روزنامه و کتاب ها خوانده اند. آنچه واضح است این است که خیلی از افراد دانشی در مورد اوراق بهادار ندارند و خود را از اطلاعات مربوط به آن بی نیاز می دانند. اما از آنجا که در سال های اخیر بحث های مرتبط با بازار بورس و سهام به بحثی داغ و روزمره تبدیل شده و تقریبا همه مردم در مورد آن صحبت می کنند لازم است اطلاعات کافی در مورد اوراق بهادار داشته باشیم. می پرسید چرا؟ ارتباط اوراق بهادار و بورس چیست؟
انواع دارایی را بشناسید!
هر چیزی که در دنیای اقتصاد و حسابداری با عنوان دارایی شناخته می شود در یکی از 2 دسته انواع دارایی قرار می گیرد:
1. دارایی های مشهود: دارایی مشهود قابل لمس و قابل مشاهده است و جنبه فیزیکی دارد. اسکناس، مسکن، خودرو و … برخی از انواع دارایی های قابل مشهود هستند.
2. دارایی های نامشهود: در مقابل دارایی مشهود دارایی نامشهود قرار دارد که جنبه فیزیکی ندارد و ممکن است قابل مشاهده نباشد، اما ارزشمند است. مانند: سرقفلی، برند، اوراق بهادار و …
کاربرد اوراق بهادار به عنوان یک دارایی مالی
اوراق بهادار با توجه به نوع آن، کاربردهای مشخصی دارد. برای مثال در یک شرکت که در بورس سهام آن معامله می شود، اوراق بهادار سهام نشان دهنده این است که فرد دارنده سهام به عنوان یک مالک چه موقعیتی دارد. بنابراین با توجه به انواع مختلف اوراق بهادار کاربرد آن ها نیز با یکدیگر متفاوت است. بد نیست با انواع اوراق بهادار آشنا شویم.
انواع اوراق بهادار
به طور کلی اوراق بهادار به سه دسته اصلی تقسیم می شود که این دسته ها هر کدام زیر مجموعه های خود را نیز دارند.
1. اوراق صاحبان سهام
2. اوراق بدهی
3. اوراق مشتقه
- اوراق صاحبان سهام (حقوق صاحبان سهام) چیست؟
هرگاه شرکتی سرمایه خود را به بخش های مساوی تقسیم کند و آن را به عنوان سهام شرکت برای فروش بگذارد شما با خرید هر سهم از این مجموعه سهام، سهامدار آن شرکت خواهید شد. به همان اندازه که سهام یک شرکت را خریده باشید دارای حقوق صاحبان سهام هستید و در شرکت مورد نظر مالکیت خواهید داشت. شما قانونا در آن شرکت حقوق و حقوقی دارید.
انواع سهام :
سهام نیز خود به دسته های مختلفی تقسیم می شوند و معیارهای متفاوتی برای دسته بندی سهام وجود دارد:
سهام عادی یکی از متداول ترین انواع اوراق بهادار است. این نوع سهام معمولا در بورس اوراق بهادار مورد معامله قرار می گیرد و دارای دو نوع ارزش بازاری و ارزش اسمی است. ارزش اسمی سهام در ایران 100 تومان است، اما ارزش بازاری آن بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص می شود. نکته مهم و قابل توجه در مورد سهام عادی این است که بابت خرید سهام عادی سود ثابت کسب نمی کنید.
2- اوراق بدهی چیست؟
اوراق بدهی یا همان اوراق قرضه راهی برای تامین مالی پروژه های در دست اجراست. نبود منابع مالی کافی مشکلی است که بسیاری از پروژه ها ممکن است با آن روبرو شوند. این روش به دلیل اینکه روشی ساده در تامین مالی محسوب می شود و هزینه بسیار کمی نسبت به روش های دیگر تامین مالی دارد اهمیت زیادی دارد. اوراق بدهی در واقع نوعی از اوراق بهادار هستند.
اوراق بدهی نیز خود به 2 دسته: اوراق بدهی دولتی و اوراق بدهی شرکتی تقسیم می شوند که هر کدام جزئیات مربوط به خود را دارند.
اوراق مشارکت
اوراق بدهی در دو دسته اوراق بدهی دولتی و اوراق بدهی شرکتی انواع مختلفی از اوراق بدهی را جای داده است. اوراق صکوک شرکتی، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتی، اوراق استصناع، گواهی سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی استاندارد و اوراق بهادار وثیقه ای برخی از این انواع اوراق بدهی هستند که به صورتی شرکتی یا دولتی توزیع می شوند، اما مهمترین اوراق بدهی اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است. همانطور که می توان از نام این اوراق حدس زد، سرمایه گذاران با خرید این طرح در آن شراکت می کنند.
3- اوراق مشتقه چیست؟
مهمترین خصیصه اوراق مشتقه این است که این دارایی به خودی خود ارزشی ندارد و ارزش آن با دارایی و کالای فیزیکی مورد معامله مشخص می شود. برای مثال اگر قصد عقد قراردادی در مورد کالایی داشته باشید، قرارداد میان شما و فروشنده همان اوراق مشتقه است. در واقع بهای این قرارداد و قیمت آن نیز بر اساس قیمتی که برای کالای مورد معامله تعیین شده مشخص می شود.
اوراق مشتقه نیز به 4 دسته مختلف تقسیم می شوند:
1. قرارداد سلف
2. قرارداد آتی
3. قرارداد اختیار معامله
4. قرارداد معاوضه